اگر به دنبال راهی برای کسب درآمد آنلاین هستید، طراحی و فروش اپلیکیشن‌های موبایل می‌تواند یک گزینه جذاب باشد. بازار اپلیکیشن‌ها در حال رشد است و پتانسیل بالایی برای سودآوری دارد. اما موفقیت در این زمینه نیازمند دانش، صبر و استراتژی است. در این مقاله، 19 نکته را برای کمک به شما در این مسیر ارائه می‌دهیم:

ایده‌پردازی و تحقیق بازار:

• ✔

  1. یافتن یک نیاز:

  به دنبال مشکلاتی باشید که مردم با آن مواجه هستند و یک اپلیکیشن برای حل آن طراحی کنید.
• ✔

  2. بررسی رقبا:

  قبل از شروع، اپلیکیشن‌های مشابه موجود در بازار را بررسی کنید و ببینید چه چیزی ارائه می‌دهند و چه کمبودهایی دارند.
• ✔

  3. تحقیق کلمات کلیدی:

  از ابزارهای تحقیق کلمات کلیدی برای یافتن کلماتی که کاربران برای جستجوی اپلیکیشن‌های مشابه استفاده می‌کنند، استفاده کنید.
• ✔

  4. تعیین مخاطب هدف:

  مشخص کنید اپلیکیشن شما برای چه کسانی طراحی شده است و نیازهای آنها چیست.
• ✔

  5. اعتبارسنجی ایده:

  قبل از صرف زمان و هزینه زیاد، ایده‌ی خود را با پرسیدن از افراد و جمع‌آوری بازخورد اعتبارسنجی کنید.

طراحی و توسعه اپلیکیشن:

6. طراحی رابط کاربری (UI) جذاب:

طراحی رابط کاربری باید ساده، کاربرپسند و زیبا باشد. از رنگ‌ها، فونت‌ها و تصاویر مناسب استفاده کنید.

• ✔

  8. انتخاب زبان برنامه‌نویسی مناسب:

  بر اساس نوع اپلیکیشن و پلتفرم‌های مورد نظر (iOS، Android)، زبان برنامه‌نویسی مناسب را انتخاب کنید.
• ✔

  9. تست و رفع باگ:

  قبل از انتشار اپلیکیشن، آن را به طور کامل تست کنید و تمام باگ‌ها و مشکلات را برطرف کنید.
• ✔

  10. بهینه‌سازی عملکرد:

  اپلیکیشن شما باید سریع و روان اجرا شود و منابع زیادی از دستگاه کاربر را مصرف نکند.

بازاریابی و فروش اپلیکیشن:

نکات تکمیلی:

18. به‌روزرسانی مداوم اپلیکیشن:

به طور منظم اپلیکیشن خود را با ویژگی‌های جدید و رفع باگ‌ها به‌روزرسانی کنید.

19. تحلیل داده‌ها:

عملکرد اپلیکیشن خود را به طور مداوم تحلیل کنید و بر اساس داده‌ها تصمیم‌گیری کنید.

9 نکته تکمیلی برای موفقیت بیشتر

• ✔

  1. مشارکت با توسعه‌دهندگان دیگر:

  همکاری با توسعه‌دهندگان دیگر می‌تواند به شما در توسعه و بازاریابی اپلیکیشن خود کمک کند.
• ✔

  2. بهره‌گیری از SDKهای تبلیغاتی:

  SDKهای تبلیغاتی می‌توانند به شما در کسب درآمد از طریق نمایش تبلیغات در اپلیکیشن خود کمک کنند.
• ✔

  3. بومی‌سازی اپلیکیشن:

  ترجمه اپلیکیشن خود به زبان‌های مختلف می‌تواند به شما در جذب کاربران بیشتر از سراسر جهان کمک کند.
• ✔

  4. تمرکز بر نوآوری:

  سعی کنید یک اپلیکیشن نوآورانه و منحصربه‌فرد طراحی کنید که از رقبا متمایز باشد.
• ✔

  5. صبر و پشتکار:

  موفقیت در این زمینه نیازمند صبر و پشتکار است. ناامید نشوید و به تلاش خود ادامه دهید.
• ✔

  6. بهره‌گیری از ابزارهای تحلیل اپلیکیشن:

  ابزارهای تحلیل اپلیکیشن مانند گوگل آنالیتیکس می‌توانند به شما در درک رفتار کاربران و بهینه‌سازی اپلیکیشن خود کمک کنند.
• ✔

  7. حضور در رویدادهای مرتبط:

  شرکت در کنفرانس‌ها و نمایشگاه‌های مرتبط با اپلیکیشن‌های موبایل می‌تواند به شما در شبکه‌سازی و یادگیری از دیگران کمک کند.
• ✔

  8. یادگیری مداوم:

  صنعت اپلیکیشن‌های موبایل به سرعت در حال تغییر است. برای موفقیت، باید به طور مداوم دانش خود را به‌روز نگه دارید.
• ✔

  9. ایجاد یک نام تجاری قوی:

  یک نام تجاری قوی برای اپلیکیشن خود ایجاد کنید که به یاد ماندنی و مرتبط با هدف آن باشد.

آموزش پول درآوردن از طراحی و فروش اپلیکیشن موبایل

علاوه بر نکات ذکر شده، نکات تکمیلی زیر نیز می‌توانند به شما در کسب درآمد از طریق طراحی و فروش اپلیکیشن‌های موبایل کمک کنند:با عمل کردن به این موارد می‌توانید شانس موفقیت خود را در بازار رقابتی اپلیکیشن‌های موبایل افزایش دهید. موفق باشید!

1. شناسایی نیازهای بازار

قبل از شروع هر کاری، به دقت بازار را بررسی کنید.چه نیازهایی برآورده نشده‌اند؟چه اپلیکیشن‌هایی کمبود دارند یا می‌توان آنها را بهبود بخشید؟تحقیق بازار اولین قدم برای موفقیت است.از ابزارهای تحلیل بازار و شبکه‌های اجتماعی برای جمع‌آوری اطلاعات استفاده کنید.نظرات کاربران را بخوانید و ببینید چه مشکلاتی را مطرح می‌کنند.به دنبال ترندهای جدید باشید.تکنولوژی به سرعت در حال پیشرفت است و شما باید از آخرین تحولات باخبر باشید.تحلیل رقبا را فراموش نکنید.ببینید چه کسانی در حال حاضر در این حوزه فعالیت می‌کنند و چه نقاط قوتی دارند.

سعی کنید از آنها یاد بگیرید و از اشتباهاتشان خودداری کنید.

نیازهای مخاطبان هدف خود را به طور دقیق مشخص کنید.چه کسانی از اپلیکیشن شما استفاده خواهند کرد؟چه انتظاراتی از آن دارند؟ایده‌هایی را انتخاب کنید که پتانسیل سودآوری بالایی داشته باشند.به دنبال اپلیکیشن‌هایی باشید که می‌توانند مشکلات واقعی مردم را حل کنند.

2. انتخاب یک ایده اپلیکیشن سودآور

بعد از تحقیق بازار، نوبت به انتخاب یک ایده اپلیکیشن می‌رسد.ایده‌ای را انتخاب کنید که هم نوآورانه باشد و هم نیازهای بازار را برآورده کند.به دنبال ایده‌هایی باشید که قابلیت مقیاس‌پذیری داشته باشند.یعنی بتوانید در آینده امکانات جدیدی به آنها اضافه کنید و آنها را به بازارهای جدید گسترش دهید.از ایده‌های کپی‌برداری شده خودداری کنید.سعی کنید ایده‌های خلاقانه‌ای داشته باشید که شما را از رقبا متمایز کنند.ایده‌هایی را انتخاب کنید که با مهارت‌ها و دانش شما همخوانی داشته باشند.اگر در یک حوزه خاص تخصص دارید، سعی کنید اپلیکیشنی در همان حوزه طراحی کنید.

به این فکر کنید که چگونه می‌توانید از اپلیکیشن خود کسب درآمد کنید.

آیا از طریق فروش مستقیم، تبلیغات، اشتراک یا روش‌های دیگر؟یک نام جذاب و به یاد ماندنی برای اپلیکیشن خود انتخاب کنید.نامی که هم مرتبط با موضوع اپلیکیشن باشد و هم به راحتی تلفظ شود.قبل از شروع طراحی، یک نمونه اولیه (prototype) از اپلیکیشن خود ایجاد کنید تا بتوانید آن را تست کنید و بازخورد دریافت کنید.

3. طراحی رابط کاربری (UI) جذاب و کاربرپسند

رابط کاربری اپلیکیشن شما باید ساده، جذاب و کاربرپسند باشد.کاربران باید بتوانند به راحتی از اپلیکیشن شما استفاده کنند و به اهداف خود برسند.از رنگ‌ها و تصاویر مناسب استفاده کنید.رنگ‌ها می‌توانند تاثیر زیادی بر تجربه کاربری داشته باشند.سعی کنید از رنگ‌هایی استفاده کنید که با موضوع اپلیکیشن شما همخوانی داشته باشند.از آیکون‌های واضح و قابل فهم استفاده کنید.آیکون‌ها باید به کاربران کمک کنند تا به سرعت عملکرد هر دکمه یا گزینه را درک کنند.طراحی اپلیکیشن خود را برای دستگاه‌های مختلف (موبایل، تبلت) بهینه‌سازی کنید.اپلیکیشن شما باید به خوبی در تمام دستگاه‌ها نمایش داده شود.

از انیمیشن‌ها و جلوه‌های ویژه برای جذاب‌تر کردن رابط کاربری استفاده کنید.

اما مراقب باشید که بهره‌گیری از انیمیشن‌ها بیش از حد نباشد و باعث کند شدن اپلیکیشن نشود.از اصول طراحی UX (تجربه کاربری) پیروی کنید.UX به معنای ایجاد یک تجربه کاربری لذت‌بخش و موثر برای کاربران است.

4. توسعه اپلیکیشن با کیفیت بالا

توسعه اپلیکیشن باید توسط یک تیم حرفه‌ای و با تجربه انجام شود. کیفیت اپلیکیشن شما تاثیر زیادی بر رضایت کاربران خواهد داشت. از زبان‌های برنامه‌نویسی مناسب استفاده کنید. انتخاب زبان برنامه‌نویسی به نوع اپلیکیشن و سیستم عامل مورد نظر شما بستگی دارد. به امنیت اپلیکیشن خود توجه کنید. اپلیکیشن شما باید در برابر حملات سایبری و سوء استفاده‌های احتمالی ایمن باشد.

5. تست و بازخورد گرفتن

قبل از انتشار اپلیکیشن، آن را به طور کامل تست کنید. از دوستان و آشنایان خود بخواهید که اپلیکیشن شما را امتحان کنند و بازخورد بدهند. از تست‌کننده‌های حرفه‌ای (beta testers) استفاده کنید. تست‌کننده‌های حرفه‌ای می‌توانند مشکلات و باگ‌های اپلیکیشن شما را به دقت شناسایی کنند. به بازخوردهای کاربران توجه کنید و سعی کنید اپلیکیشن خود را بر اساس آنها بهبود بخشید. به طور منظم اپلیکیشن خود را به‌روزرسانی کنید و باگ‌ها را رفع کنید.

6. بازاریابی و تبلیغات موثر

برای اینکه اپلیکیشن شما دیده شود، باید آن را به طور موثر بازاریابی و تبلیغ کنید. از شبکه‌های اجتماعی برای تبلیغ اپلیکیشن خود استفاده کنید. فیسبوک، اینستاگرام، توییتر و لینکدین می‌توانند ابزارهای قدرتمندی برای بازاریابی باشند. یک وب‌سایت برای اپلیکیشن خود ایجاد کنید. وب‌سایت شما باید اطلاعات کاملی در مورد اپلیکیشن شما ارائه دهد و به کاربران کمک کند تا آن را دانلود کنند. از تبلیغات پولی در گوگل ادز (گوگل Ads) و اپل سرچ ادز (Apple Search Ads) استفاده کنید. از ایمیل مارکتینگ (email marketing) استفاده کنید. با جمع‌آوری ایمیل کاربران، می‌توانید آنها را از آخرین اخبار و به‌روزرسانی‌های اپلیکیشن خود مطلع کنید. در رویدادها و کنفرانس‌های مرتبط با صنعت موبایل شرکت کنید.

7. انتخاب مدل کسب و کار مناسب

مدل کسب و کار شما باید با نوع اپلیکیشن و مخاطبان هدف شما همخوانی داشته باشد. فروش مستقیم: کاربران برای دانلود اپلیکیشن باید هزینه پرداخت کنند. تبلیغات: شما می‌توانید با نمایش تبلیغات در اپلیکیشن خود کسب درآمد کنید. اشتراک: کاربران می‌توانند با پرداخت هزینه اشتراک، به امکانات ویژه اپلیکیشن شما دسترسی پیدا کنند. خرید درون برنامه‌ای (in-app purchases): کاربران می‌توانند آیتم‌ها و امکانات مجازی را در اپلیکیشن شما خریداری کنند. مدل فریمیوم (freemium): اپلیکیشن به صورت رایگان در دسترس است، اما کاربران برای دسترسی به امکانات پیشرفته باید هزینه پرداخت کنند. بازاریابی وابسته (افیلیت مارکتینگ): شما می‌توانید با تبلیغ محصولات و خدمات دیگران در اپلیکیشن خود کسب درآمد کنید. اسپانسرشیپ (sponsorship): شرکت‌ها می‌توانند با پرداخت هزینه، از اپلیکیشن شما برای تبلیغ برند خود استفاده کنند.

8. بهینه سازی برای موتورهای جستجو (ASO)

از کلمات کلیدی مناسب در عنوان و توضیحات اپلیکیشن خود استفاده کنید. تصاویر و ویدیوهای جذاب و با کیفیت برای اپلیکیشن خود تهیه کنید. از کاربران بخواهید که به اپلیکیشن شما امتیاز بدهند و نظر بنویسند. به طور منظم اپلیکیشن خود را به‌روزرسانی کنید. از بک‌لینک (backlink) برای اپلیکیشن خود استفاده کنید. رقبای خود را در ASO تحلیل کنید.

9. ارائه پشتیبانی مشتری عالی

پشتیبانی مشتری عالی می‌تواند باعث افزایش رضایت کاربران و حفظ آنها شود. به سوالات و مشکلات کاربران به سرعت پاسخ دهید. از یک سیستم پشتیبانی مشتری (customer support) استفاده کنید. یک بخش FAQ (سوالات متداول) در وب‌سایت خود ایجاد کنید. به نظرات و پیشنهادات کاربران توجه کنید و سعی کنید اپلیکیشن خود را بر اساس آنها بهبود بخشید. با کاربران خود از طریق شبکه‌های اجتماعی در ارتباط باشید. با کاربران خود همدلی کنید و سعی کنید مشکلات آنها را حل کنید.

10. تحلیل و بهبود مستمر

به طور منظم عملکرد اپلیکیشن خود را تحلیل کنید و سعی کنید آن را بهبود بخشید. از ابزارهای تحلیل (آنالیتیکس) استفاده کنید تا رفتار کاربران را در اپلیکیشن خود رصد کنید. به نظرات و پیشنهادات کاربران توجه کنید. باگ‌ها و مشکلات اپلیکیشن را به سرعت رفع کنید. به طور منظم اپلیکیشن خود را به‌روزرسانی کنید. ترندهای جدید را دنبال کنید و سعی کنید از آنها در اپلیکیشن خود استفاده کنید. از رقبا یاد بگیرید و سعی کنید از آنها پیشی بگیرید.

11. رعایت قوانین و مقررات

از جمع‌آوری اطلاعات شخصی کاربران بدون اجازه آنها خودداری کنید. در مورد شرایط بهره‌گیری از اپلیکیشن خود به طور واضح و شفاف اطلاع‌رسانی کنید. به حقوق مالکیت معنوی احترام بگذارید. از محتوای نامناسب و غیرقانونی در اپلیکیشن خود خودداری کنید. به طور منظم قوانین و مقررات جدید را بررسی کنید و اپلیکیشن خود را با آنها تطبیق دهید. در صورت بروز هرگونه مشکل قانونی، با یک وکیل مشورت کنید.

12. ایجاد یک برند قوی

یک نام تجاری جذاب و به یاد ماندنی برای اپلیکیشن خود انتخاب کنید. یک لوگو (logo) حرفه‌ای طراحی کنید. از رنگ‌ها و فونت‌های مناسب در برند خود استفاده کنید. یک لحن (tone of voice) مشخص برای برند خود ایجاد کنید. در تمام فعالیت‌های بازاریابی خود از برند خود استفاده کنید. به وعده‌هایی که به کاربران می‌دهید عمل کنید.

13. گسترش به بازارهای جدید

بعد از اینکه در یک بازار موفق شدید، می‌توانید اپلیکیشن خود را به بازارهای جدید گسترش دهید. اپلیکیشن خود را برای زبان‌ها و فرهنگ‌های مختلف ترجمه کنید. بازارهای جدید را به دقت بررسی کنید و نیازهای آنها را شناسایی کنید. از روش‌های بازاریابی مناسب برای هر بازار استفاده کنید. با شرکت‌های محلی همکاری کنید. در رویدادها و کنفرانس‌های مرتبط با بازارهای جدید شرکت کنید. به قوانین و مقررات بازارهای جدید احترام بگذارید.

14. حفظ انگیزه و پشتکار

ساخت و فروش اپلیکیشن می‌تواند یک فرایند طولانی و چالش‌برانگیز باشد. حفظ انگیزه و پشتکار برای موفقیت ضروری است. اهداف خود را به طور واضح مشخص کنید. یک برنامه زمانی (timeline) برای رسیدن به اهداف خود ایجاد کنید. به طور منظم پیشرفت خود را ارزیابی کنید. از شکست‌ها درس بگیرید. با افراد موفق در این حوزه در ارتباط باشید. به خودتان انگیزه بدهید و از موفقیت‌های کوچک خود جشن بگیرید.

15. مدیریت مالی صحیح

مدیریت مالی صحیح برای حفظ سودآوری و رشد کسب و کار شما ضروری است. یک بودجه (budget) برای هزینه‌های خود تعیین کنید. هزینه‌های خود را به طور دقیق ثبت کنید. سعی کنید هزینه‌های خود را کاهش دهید. به موقع مالیات‌های خود را پرداخت کنید. از یک حسابدار (accountant) برای مدیریت مالی خود کمک بگیرید. سرمایه‌گذاری‌های هوشمندانه انجام دهید.

16. نوآوری و به‌روزرسانی مداوم

برای اینکه در بازار رقابتی اپلیکیشن‌ها موفق باشید، باید به طور مداوم نوآوری کنید و اپلیکیشن خود را به‌روزرسانی کنید. ترندهای جدید را دنبال کنید. به نظرات و پیشنهادات کاربران توجه کنید. امکانات جدیدی به اپلیکیشن خود اضافه کنید. رابط کاربری اپلیکیشن خود را بهبود بخشید. عملکرد اپلیکیشن خود را بهینه‌سازی کنید. باگ‌ها و مشکلات اپلیکیشن را به سرعت رفع کنید.

17. بهره‌گیری از ابزارهای تحلیل داده پیشرفته

از ابزارهایی مانند گوگل آنالیتیکس, Mixpanel, Amplitude استفاده کنید. داده‌های مربوط به دانلود، نصب، نرخ تعامل، نرخ تبدیل و سایر شاخص‌های کلیدی عملکرد (KPIs) را رصد کنید. با تحلیل داده‌ها، نقاط قوت و ضعف اپلیکیشن خود را شناسایی کنید. استراتژی‌های بازاریابی خود را بر اساس داده‌ها بهینه‌سازی کنید. تصمیمات مربوط به توسعه محصول را بر اساس داده‌ها اتخاذ کنید. به طور منظم گزارش‌های تحلیلی تهیه کنید و آنها را با تیم خود به اشتراک بگذارید.

18. ایجاد یک جامعه کاربری فعال

یک انجمن (forum) یا گروه آنلاین برای کاربران خود ایجاد کنید. در شبکه‌های اجتماعی فعال باشید و با کاربران خود تعامل داشته باشید. به سوالات و نظرات کاربران به سرعت پاسخ دهید. مسابقات و رویدادهایی را برای کاربران خود برگزار کنید. از کاربران خود بخواهید که بازخورد و پیشنهادات خود را با شما به اشتراک بگذارند. به کاربران خود احساس ارزشمندی بدهید.

19. همکاری با سایر توسعه دهندگان و شرکت ها

9 نکته تکمیلی برای کسب درآمد از اپلیکیشن موبایل

در رویدادها و کنفرانس‌های مرتبط با صنعت موبایل شرکت کنید. با سایر توسعه دهندگان و شرکت‌ها ارتباط برقرار کنید. فرصت‌های همکاری را شناسایی کنید. پروژه‌های مشترک را تعریف کنید. از تجربیات یکدیگر یاد بگیرید. شبکه ارتباطی خود را گسترش دهید.

1. در نظر گرفتن اپلیکیشن های هیبریدی

اپلیکیشن های هیبریدی (Hybrid Apps) راه حلی بهینه برای کاهش هزینه های توسعه و ارائه همزمان اپلیکیشن برای پلتفرم های iOS و Android هستند.این نوع اپلیکیشن ها با بهره‌گیری از تکنولوژی های وب مانند HTML، CSS و JavaScript ساخته می شوند و میتوانند تجربه کاربری مشابه اپلیکیشن های نیتیو را ارائه دهند.انتخاب این نوع اپلیکیشن، باعث کاهش چشمگیر زمان و هزینه توسعه می شود و امکان انتشار سریع تر در اپ استورها را فراهم می کند.در بازار پر رقابت اپلیکیشن ها، تمرکز بر نوآوری و حل مشکلات خاص می‌تواند کلید موفقیت شما باشد.

به جای کپی برداری از ایده های موجود، سعی کنید راه حل های جدیدی برای نیازهای موجود ارائه دهید.

تحقیق کنید که چه مشکلاتی در زندگی روزمره مردم وجود دارد و چگونه می‌توانید با یک اپلیکیشن این مشکلات را حل کنید.نوآوری در ارائه خدمات و تجربه کاربری می‌تواند اپلیکیشن شما را از سایرین متمایز کند و باعث جذب کاربران بیشتر شود.

3. بهره‌گیری از پلتفرم های تبلیغاتی نوین

تحلیل کنید که کاربران هدف شما بیشتر در کدام پلتفرم ها حضور دارند و تبلیغات خود را در همان پلتفرم ها متمرکز کنید. با بهره‌گیری از ابزارهای تحلیل داده، عملکرد تبلیغات خود را بررسی کنید و استراتژی های خود را بر اساس نتایج به دست آمده بهبود بخشید.

4. ایجاد برنامه های وفاداری برای کاربران

برنامه های وفاداری میتوانند باعث افزایش رضایت کاربران و ایجاد ارتباطی قوی تر بین شما و آنها شوند. سئو (سئو) اپلیکیشن در اپ استورها (App Store Optimization) نقش مهمی در دیده شدن اپلیکیشن شما دارد. با بهینه سازی عنوان، توضیحات و کلمات کلیدی اپلیکیشن خود، می‌توانید رتبه آن را در نتایج جستجو بهبود بخشید. تحقیق کنید که کاربران برای یافتن اپلیکیشن های مشابه از چه کلماتی استفاده می کنند و از این کلمات در عنوان و توضیحات اپلیکیشن خود استفاده کنید. تصاویر و ویدیوهای با کیفیت برای اپلیکیشن خود تهیه کنید و آنها را بهینه سازی کنید.

6. فراهم کردن امکانات برای به اشتراک گذاری محتوا

امکان به اشتراک گذاری محتوا در شبکه های اجتماعی و از طریق ایمیل و پیامک می‌تواند گزینه های مناسبی باشند. با تشویق کاربران به اشتراک گذاری محتوا، می‌توانید به طور موثرتری اپلیکیشن خود را تبلیغ کنید.

7. مشارکت در رویدادهای مرتبط با حوزه اپلیکیشن

با ارائه اپلیکیشن خود در این رویدادها، می‌توانید توجه سرمایه گذاران و رسانه ها را به خود جلب کنید.

8. در نظر گرفتن پرداخت های خرد (Microtransactions)

پرداخت های خرد باید به گونه ای طراحی شوند که برای کاربران جذاب و مقرون به صرفه باشند. با ارائه پیشنهادات متنوع و جذاب، می‌توانید کاربران را تشویق کنید تا پرداخت های خرد انجام دهند.

9. حفظ ارتباط مداوم با کاربران از طریق ایمیل

با ارسال ایمیل های شخصی سازی شده و متناسب با نیازهای هر کاربر، می‌توانید توجه آنها را جلب کنید و آنها را تشویق کنید تا بیشتر از اپلیکیشن شما استفاده کنند. از ابزارهای ایمیل مارکتینگ برای مدیریت لیست ایمیل، ارسال ایمیل های گروهی و تحلیل عملکرد کمپین های ایمیلی خود استفاده کنید.